Opodatkowanie przychodu niezgłoszonego przez podatnika – korzystny wyrok TK

W dniu 18.07.2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną dotyczącą zasad opodatkowania przychodu niezgłoszonego przez podatnika (sygn. akt SK 18/09). Wyrok został opublikowany w dniu 27.08.2013 r. w Dzienniku Ustaw (Dz. U. 2013 poz. 985). Wyrok ten może stanowić podstawę wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną.

W wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

a) art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym od 01.01.1998 r. do 31.12.2006 r. („Wysokość przychodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nie ujawnionych ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym w roku podatkowym oraz w latach poprzednich, pochodzącym z przychodów opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania”) jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 64 ust. 1 Konstytucji – przepis ten utracił moc w dniu ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, tj. w dniu 27.08.2013 r.,

b) art. 68 § 4 ustawy Ordynacja podatkowa („Zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, za rok podatkowy, którego dotyczy decyzja”) jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 64 ust. 1 Konstytucji – przepis ten utraci moc z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, tj. w dniu 28.02.2015 r..

Opierając się na niezgodności z Konstytucją art. 20 ust. 3 można złożyć wniosek z żądaniem wznowienia postępowania w terminie 1 miesiąca od dnia ogłoszenia wyroku [27.08.2013 r.]. Opierając się z kolei na niezgodności z Konstytucją art. 68 § 4 będzie można żądać wznowienia postępowania w terminie 1 miesiąca od dnia, kiedy ten przepis utraci moc [28.02.2015 r.].

Stwierdzając naruszenie art. 2 w związku z art. 64 ust. 1 Konstytucji przez dwa w/w przepisy, Trybunał Konstytucyjny wskazał, że są one obarczone bardzo poważnymi wadami legislacyjnymi dotyczącymi ich konstrukcji i treści. Szczególnie restrykcyjna instytucja podatku od dochodów nieujawnionych została przez ustawodawcę unormowana w trzech lakonicznych przepisach, które okazały się nieprecyzyjne i niejednoznaczne. Podstawowy zarzut, jaki należy postawić zaskarżonym regulacjom, dotyczy wyjątkowo niejasnego ukształtowania pojęcia przychodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych, niejednoznacznego określenia zasad dotyczących biegu terminu do ustalenia zobowiązania podatkowego w podatku od dochodów nieujawnionych oraz braku możliwości uwzględnienia zarzutu przedawnienia zobowiązania podatkowego powstałego na zasadach ogólnych.

Nadto, w wyroku Trybunał Konstytucji orzekł, że:

a) art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym od 01.01.1998 r. do 31.12.2001 r. („Dochodów (przychodów) uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z następujących źródeł przychodów nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł i pobiera się od nich podatek w formie ryczałtu od dochodów z nie ujawnionych źródeł przychodów lub nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach – w wysokości 75% dochodu”) nie jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 42 ust. 1, art. 46 i art. 64 ust. 3 konstytucji, jak również jest zgodny z art. 2 w związku z art. 64 ust. 1 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewiduje kary bądź środka karnego, w szczególności w postaci przepadku mienia. Podatek od dochodów nieujawnionych stanowi nadzwyczajną reakcję ustawodawcy na zjawisko zatajania uzyskiwanych przez podatnika przychodów, a wysoka stawka tego podatku pełni dwie funkcje: rekompensacyjną i prewencyjną. Umożliwia ona bowiem odzyskanie przez państwo podatku nieuiszczonego na zasadach ogólnych i należnych odsetek za zwłokę oraz pokrycie kosztów prowadzonych postępowań. Poza tym ma zniechęcać do oszustw podatkowych, wyjątkowo trudnych do wykrycia przez organy administracji podatkowej.