Strata z odpłatnego zbycia długu stanowiąca koszt podatkowy – uchwała NSA

W dniu 11.06.2012 r. skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wydał uchwałę rozstrzygającą na korzyść podatników rozbieżność, która zarysowała się w orzecznictwie sądów administracyjnych na gruncie ustaw o podatkach dochodowych, a która dotyczyła wysokości straty zaliczanej do kosztów uzyskania przychodu w przypadku odpłatnego zbycia wierzytelności. Uchwała została wydana w sprawie o sygn. I FPS 3/11.

W uchwale potwierdzono, że jeżeli podatnik zaliczył do przychodów określoną należności, która nie została mu zapłacona, a następnie podatnik decyduje się tę wymagalną należność (wierzytelność) sprzedać, to nawet gdy otrzyma za tę wierzytelność niższą cenę niż jej wartość nominalna, powstałą stratę podatnik może zaliczyć do kosztów podatkowych razem z należnym podatkiem od towarów i usług.

Wykładnia dokonana w sentencji uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego ma moc ogólnie wiążącą, co oznacza, że stanowisko zajęte w sentencji uchwały wiąże pośrednio wszystkie składy orzekające sądów administracyjnych. Dopóki nie nastąpi zmiana stanowiska, dopóty sądy administracyjne powinny to stanowisko respektować. W przypadku gdyby jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający sprawę nie podzielał stanowiska zajętego w uchwale, obowiązkiem tego sądu jest przedstawienie powstałego zagadnienie prawnego do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, zaś skład ten ma obowiązek podjęcia ponownej uchwały.

Uchwała została wydana na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, ponieważ w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego zarysowała się rozbieżność dotycząca sposobu obliczania wysokości straty ze sprzedaży wierzytelności wynikającej z czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług. Istota rozbieżności sprowadzała się do odpowiedzi na pytanie, czy w takim przypadku strata wyliczana jest przy uwzględnieniu wierzytelności w kwocie brutto, czyli wraz z zawartym w niej podatkiem od towarów i usług (stanowisko prezentowane w orzeczeniach sądów administracyjnych o sygnaturach: II FSK 1208/05, II FSK 1948/09), czy też w stanowiącej przychód należny kwocie netto, a więc nieuwzględniającej tego podatku (stanowisko prezentowane w orzeczeniach sądów administracyjnych o sygnaturach: II FSK 1132/09, II FSK 143/10, II FSK 156/10, II FSK 193/10, II FSK 349/08, I SA/Ka 944/03, I SA/Gl 98/06). Rozbieżność wynikała z różnicy znaczeniowej pomiędzy pojęciami „wierzytelność” a „przychód należny”. W zależności bowiem od tego, czy punktem wyjścia analizy prawnej prowadzonej przez poszczególne składy orzekające była wykładnia pojęcia „przychód należny”, czy też wykładnia pojęcia „wierzytelność”, wyprowadzano równie uzasadnione na gruncie wykładni gramatycznej wnioski co do zaliczania strat z odpłatnego zbycia wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów.