Obowiązek odmowy wykonania czynności notarialnej przez notariusza

W dniu 18.12.2013 r. Sąd Najwyższy wydał uchwałę, w której stwierdził, że za czynność notarialną sprzeczną z prawem należy uznać także czynność sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Konsekwencją tej uchwały jest to, iż notariusz musi odmówić wykonania czynności notarialnej (np. sporządzenia aktu notarialnego, potwierdzenia dokumentu), jeżeli czynność taka miałaby naruszać zasady współżycia społecznego, nawet jeśli nie jest to czynność sprzeczna z przepisami prawa. Uchwała została opatrzona sygnaturą III CZP 82/2013.

Uchwała zapadła w oparciu o następujący stan faktyczny. Spółka zamierzała kupić grunty. W tym celu spółka zawarła z właścicielami gruntów notarialną umowę przedwstępną, w której właściciele zobowiązali się do solidarnej zapłaty wysokiego odszkodowania (ok. 1 milion złotych) w sytuacji, gdyby nie doszło do sprzedaży gruntów z przyczyn leżących po stronie chociażby jednego z właścicieli działek. I rzeczywiście, nie doszło do sprzedaży działek pomiędzy spółką i jednym z właścicieli. Wobec tego spółka zażądała od właścicieli odszkodowania. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, ponieważ stwierdził, iż żądanie spółki jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bo zapis w umowie obciążający tak wysokim odszkodowaniem kontrahentów spółki godzi w zasady uczciwego obrotu i równości kontraktowej.

Następnie spółka wytoczyła powództwo przeciwko notariuszowi, który sporządził umowę przedwstępną. Spółka zażądała między innymi zwrotu poniesionych kosztów aktu notarialnego. Sąd pierwszej instancji uznał za zasadne żądanie spółki, w szczególności żądanie zwrotu kosztów aktu notarialnego. Notariusz złożył od wyroku sądu pierwszej instancji apelację. Sąd drugiej instancji uznał, że w sprawie musi w pierwszej kolejności wypowiedzieć się Sąd Najwyższy, co uczynił wydając powyższą uchwałę.

Uchwała oznacza, że w rozpatrywanej sprawie notariusz powinien był odmówić sporządzenia umowy przedwstępnej, skoro zawierała postanowienia sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.