1 lipca wchodzą w życie najwyższe od wielu lat podwyżki kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn. Zmiany w ustawie o podatku od spadków i darowizn wprowadza nowelizacja ustawy o VAT oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1059)
Kwoty wolne od podatku
Opodatkowaniu podlegać będzie nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
- 36 120 zł – dla nabywców zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej (dotychczas 10 434 zł) – do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
- 27 090 zł – dla nabywców zaliczonych do drugiej grupy (dotychczas 7 878 zł) – do grupy II – zstępnych rodzeństwa (np. dzieci siostry), rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
- 5733 zł – dla nabywców zaliczonych do trzeciej grupy (dotychczas 5 308 zł) – do grupy III – innych nabywców.
Nowe progi skali podatkowej
Podatek płaci się według skali określonej w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Od 30 czerwca obowiązują wyższe progi skali podatkowej, co wynika z rozporządzenia ministra finansów z 28 czerwca 2023 r.w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. 2023 poz. 1226).
Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku:
- dla nabywców z I grupy podatkowej podatek wynosi 3 proc. do progu 11 833 zł – jeśli wartość spadku czy darowizny mieści się między 11 833 zł a 23 665 zł, podatek wynosi 355 zł oraz 5 proc. nadwyżki ponad 11 833 zł, zaś jeśli wartość darowizny lub wartość spadku przekroczy 23 665 zł, podatek wyniesie 946,6 zł plus 7 proc. nadwyżki ponad 23 665 zł,
- dla nabywców z II grupy podatkowej podatek będzie wynosić 7 proc. do progu 11 833 zł – jeśli kwota spadku czy darowizny wyniesie od 11 833 zł do 23 665 zł, podatek wyniesie 828,4 zł plus 9 proc. nadwyżki ponad 11 833 zł, zaś jeśli kwota darowizny lub wartość spadku przekroczy 23 665 zł, podatek wyniesie 1893,3 zł oraz 12 proc. od nadwyżki ponad 23 665 zł,
- dla nabywców z III grupy podatkowej podatek będzie wynosić 12 proc. do progu 11 833 zł – jeśli kwota spadku czy darowizny albo ich równowartość wyniesie od 11 833 zł do 23 665 zł, podatek wyniesie 1420 zł plus 16 proc. nadwyżki ponad 11 833 zł, zaś jeśli wartość lub spadku przekroczy 23 665 zł, podatek wyniesie 3313,2 zł plus 20 proc. nadwyżki ponad 23 665 zł.
Zwolnienie dla najbliższej rodziny
Nie zmieni się zasada, zgodnie z którą osoby zaliczone do tzw. zerowej grupy podatkowej mogą w ogóle uniknąć podatku, niezależnie od kwoty darowizny. Wystarczy, że zgłoszą w ciągu w sześciu miesięcy nabycie darowizny do urzędu skarbowego. W art. 4a ustawy doprecyzowano jednak, że otrzymanie darowizny pieniężnej trzeba udokumentować dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Do tzw. zerowej grupy podatkowej, określonej w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, należą do małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Są to osoby należące do I grupy, ale z wyjątkiem teścia, teściowej, zięcia i synowej.
Przykład: Podatnik otrzyma od babci 70 tys. zł darowizny. Kwota darowizny przekracza więc limit 36 120 zł przewidziany dla I grupy podatkowej. Nie zapłaci daniny, jeśli w ciągu sześciu miesięcy zgłosi nabycie darowizny do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2. Dodatkowym warunkiem będzie w tym przypadku, aby pieniądze przekazane zostały przekazane np. w formie przelewu. Nie może to być gotówka. Gdyby otrzymał np. 20 tys. zł, nie musiałby zgłaszać darowizny.
Darowizny wielokrotne
W przypadku darowizn wielokrotnych, dla potrzeb ustalenia, czy został przekroczony limit darowizny otrzymanej przez podatnika od konkretnego (tego samego) zbywcy, zlicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od niego w danym roku oraz w okresie pięciu lat poprzedzających ten rok.
W przypadku, gdy wartość otrzymanej darowizny lub spadku nie będzie przekraczała limitu zależnego od przynależności spadkobiercy lub obdarowanego do odpowiedniej grupy podatkowej – skorzysta on ze zwolnienia z opodatkowania również wtedy, gdy nie zgłosi nabycia do właściwego urzędu skarbowego.
Osoba, która otrzyma darowiznę w 2023 r., musi więc zliczyć wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tego samego darczyńcy w 2023 r. oraz w latach 2018 – 2023 (w okresie pięciu lat poprzedzających 2023 r.).
W przypadku, gdy darowizna nie przekroczyła limitu i nie trzeba jej zgłaszać do urzędu skarbowego, podatnicy powinni pamiętać o dokumentowaniu wartości otrzymanych w poszczególnych latach darowizn. Może się bowiem okazać, że limit zostanie przekroczony w 2024 r. i wówczas trzeba będzie zgłosić nabycie i zapłacić podatek od wartości przekraczającej kwotę wolną. W przypadku sumowania darowizn należy wziąć pod uwagę limit obowiązujący w dacie otrzymania ostatniej darowizny.
Przykład: Podatnik otrzyma we wrześniu 2023 r. od ciotki (II grupa podatkowa) samochód o wartości 20 tys. zł, w 2022 r. ciotka przekazała mu darowiznę pieniężną o wartości 2 tys. zł, a w 2021 r. – 3 tys. zł. Podatnik musi zsumować darowizny otrzymane w 2023 r. i w latach 2018-2022. Ich suma wyniesie 25 tys. zł – nie przekroczy limitu 27 090 zł, więc podatnik skorzysta ze zwolnienia i nie musi zgłaszać nabycia do urzędu skarbowego.