Nowela zmienia zasady dziedziczenia w przypadku, gdy jeden z dziadków spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku. W takiej sytuacji wyłączeni od dziedziczenia zostaną dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia. Chodzi o nowelizację art. 934 § 2 i 3 kodeksu cywilnego.
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, zmiana doprowadzi do usunięcia z kręgu osób uprawnionych do spadkobrania dalekich krewnych, z którymi więź często jest znikoma albo w ogóle nie powstała, przy pozostawieniu swobody testowania i wyrażenia woli przez spadkodawcę, gdy jest ona odmienna od założenia poczynionego przez ustawodawcę. Zaproponowana zmiana w sposób niewątpliwy pozwoli na skrócenie długości postępowań o stwierdzenie nabycia spadku wobec braku potrzeby poszukiwania dalszej rodziny zmarłego spadkodawcy.
Nowa zasada spadkobrania ustawowego po dziadkach:
a) jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by przypadał temu dziadkowi, przypada jego dzieciom w częściach równych,
b) jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by przypadał temu dziecku, przypada jego dzieciom w częściach równych,
c) w braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by przypadał temu dziadkowi, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Niegodność dziedziczenia
Dodane został również w art. 928 § 1 kodeksu cywilnego nowe przesłanki niegodności dziedziczenia w postaci:
a) uporczywego uchylania się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
b) uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Powyższe rozwiązanie, ma na celu umożliwienie pozostałym spadkobiercom przeciwstawienie się możliwości uzyskania korzyści ze spadku przez osobę niewykonującą obowiązków wynikających z prawa rodzinnego i zasad współżycia społecznego w stosunku do spadkodawcy, pomimo realnej możliwości ich spełnienia.
Dziedziczenie małoletnich
Kolejna zmiana dotyczy terminów w przypadku, gdy spadkodawcami są np. osoby małoletnie. W sytuacji, gdy złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga uzyskania na to zezwolenia sądu, bieg terminu był zawieszony do chwili uprawomocnienia się postanowienia w sprawie zezwolenia. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, skoro bowiem ustawa wymaga przeprowadzenia określonego postępowania poprzedzającego udzielenie zezwolenia, a czas trwania tego postępowania może w niektórych wypadkach uniemożliwić dotrzymanie terminu, to czas ten należy uwzględnić przy ocenie spełnienia przesłanek z art. 1015 § 1 kodeksu cywilnego. Po ustaniu okoliczności uzasadniających zawieszenie, termin będzie biegł dalej od chwili, w której nastąpiło zawieszenie.
Nowe uprawnienie sądu spadku
Kolejną zmianą jest to, że asesorzy, którzy obecnie nie mogą orzekać w sprawach rodzinnych będą mieli możliwość orzekania w sprawach o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego lub ubezwłasnowolnionego całkowicie w postaci przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku prowadzonego przez siebie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.